3-nji noýabrda türkmen halkynyň Milli Lideri,
Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türki
Döwletleriň Guramasynyň döwlet Baştutanlarynyň 10-njy sammitine gatnaşmak üçin
Gazagystan Respublikasyna iş sapary boldy.
“Türki
döwür” şygary astynda geçen şu gezekki sammit guramanyň giň gerimli gün
tertibini ýokary derejede ara alyp maslahatlaşmak üçin möhüm meýdança öwrüldi.
Onuň esasy maksady türki dilli ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlygy
pugtalandyrmakdan, umumy taryhy-medeni mirasyň hem-de umumy diliň esasynda
sebitde parahatçylyga, durnuklylyga ýardam bermekden ybarat boldy.
...Astananyň Nursultan Nazarbaýew adyndaky
Halkara howa menziline gelende, Gahryman Arkadagymyzy Gazagystan
Respublikasynyň Premýer-ministri Alihan Smailow we doganlyk ýurduň beýleki
resmi adamlary, Türkmenistanyň wekiliýetiniň agzalary garşyladylar. Bu ýerde
duşuşyga gatnaşýan ýurtlaryň Döwlet baýdaklary galdyryldy hem-de Hormat
garawuly nyzama düzüldi.
Soňra türkmen halkynyň Milli Lideri,
Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy “Akorda” köşgüne ugrady. Köşgüň
eýwanynda Gahryman Arkadagymyzy Prezident Kasym-Žomart Tokaýew mähirli
garşylady.
Ýokary derejedäki duşuşygyň öňüsyrasynda däp
bolan bilelikdäki resmi surata düşmek dabarasy boldy. Soňra “Gündogar” otagda
türkmen halkynyň Milli Lideriniň we Gazagystan Respublikasynyň Baştutanynyň
arasynda ikitaraplaýyn gepleşikler geçirildi.
Prezident Kasym-Žomart Tokaýew belent
mertebeli myhmany ýene-de bir gezek mähirli mübärekläp, Türkmenistanyň Halk
Maslahatynyň Başlygyna Gazagystana gelmek baradaky çakylygy kabul edendigi üçin
hoşallyk bildirdi we şu gezekki sapara döwletara gatnaşyklary ösdürmekde möhüm
waka hökmünde garalýandygyny, onuň doganlyk ýurtlaryň arasyndaky özara bähbitli
hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmaga ýardam etjekdigini belledi.
Doganlyk ýurduň Baştutanynyň nygtaýşy ýaly,
gazak-türkmen gatnaşyklary üstünlikli ösdürilýär we strategik hyzmatdaşlygyň
derejesine doly laýyk gelýär. Ýurtlarymyzyň arasyndaky ilkibaşdan
deňhukuklylyk, özara hormat goýmak, ynanyşmak esasynda guralýan hyzmatdaşlyk
häzirki wagtda okgunly häsiýeti bilen tapawutlanýar.
Prezident Kasym-Žomart Tokaýew türkmen
halkynyň Milli Lideriniň ikitaraplaýyn gatnaşyklary ösdürmäge şahsy goşandyny
aýratyn belläp, Gazagystanda Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowy
Türkmenistanyň hakyky Lideri, häzirki döwrüň ajaýyp döwlet işgärleriniň biri hökmünde
tanaýandyklaryny nygtady. Şunuň bilen baglylykda, şu günki duşuşygyň syýasy
ähmiýeti bellenildi. Bu duşuşyk häzirki döwrüň ýagdaýlaryndan we geljek üçin
meýilnamalardan ugur almak bilen, ýurtlarymyzyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň ileri
tutulýan ugurlaryny anyklaşdyrmak üçin amatly mümkinçilikleri döredýär diýip,
dostlukly döwletiň Lideri aýtdy.
Gazagystan we Türkmenistan doganlyk, goňşy
ýurtlardyr diýip, Prezident Kasym-Žomart Tokaýew nygtady we umumy bähbitlere
laýyk gelýän döwletara dialogy çuňlaşdyrmaga taýýardygyny tassyklady.
Soňra türkmen halkynyň Milli Lideri
Gazagystanyň Baştutanyna çakylygy, mähirli kabul edendigi, myhmansöýerligi
hem-de Türki Döwletleriň Guramasynyň döwlet Baştutanlarynyň 10-njy ýubileý
sammitiniň çäklerinde duşuşmaga döredilen mümkinçilik üçin tüýs ýürekden
minnetdarlyk bildirdi. Şunuň bilen baglylykda, ýokary derejedäki nobatdaky
duşuşygyň, onuň çäklerinde kabul ediljek çözgütleriň gurama gatnaşyjy ýurtlaryň
arasynda hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge ýardam berjekdigine ynam
bildirildi.
Türkmenistanda Gazagystan Respublikasynyň
Karagandy oblastynda şahtada bolup geçen, köp sanly adam pidalaryna we şikes
ýetmelere getiren hadysa baradaky habar gynanç bilen kabul edildi.
Mümkinçilikden peýdalanyp, Halk Maslahatynyň Başlygy öz adyndan we hormatly
Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň adyndan ýene-de bir gezek ýürekden
gynanjyny bildirdi hem-de şu hasratly pursatda gurban bolanlaryň
dogan-garyndaşlaryna, ýakynlaryna gynanjyny, medet beriji sözlerini, ejir
çekenlere bolsa tiz wagtda sagalmak baradaky arzuwlaryny ýetirmegini haýyş
etdi.
Türkmen-gazak dialogynyň häzirki ýagdaýy we
geljegi barada pikir alyşmalaryň çäklerinde söhbetdeşler Garaşsyzlyk ýyllarynda
iki döwletiň arasynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer
ugurlarda netijeli hyzmatdaşlygyň ýola goýlandygyny kanagatlanma bilen
aýtdylar. Bellenilişi ýaly, häzirki döwürde bu gatnaşyklar hil taýdan täze
derejä çykyp, strategik hyzmatdaşlyk häsiýetine eýe boldy. Şunuň bilen
baglylykda, şu günki duşuşygyň iki ýurduň özara gatnaşyklaryny ösdürmek üçin
täze itergi bolup hyzmat etjekdigi nygtaldy. Şunda ýokary derejedäki
duşuşyklaryň ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmekde aýgytly orny
bellenildi. Iki döwletiň ýolbaşçylarynyň arasyndaky hoşniýetli, ynanyşykly
gatnaşyklar özara bähbitli hyzmatdaşlyga yzygiderli häsiýet berýär.
Abraýly halkara we sebit düzümleriniň
çäklerinde hyzmatdaşlyk etmek türkmen-gazak syýasy gatnaşyklarynda ileri
tutulýan ugurlaryň biridir. Biziň ýurtlarymyz halkara guramalaryň çäklerinde
ysnyşykly hyzmatdaşlyk edýärler. Şunuň bilen baglylykda, türkmen halkynyň Milli
Lideri we Gazagystanyň Prezidenti iki ýurduň halkara, sebit gün tertibiniň
möhüm meseleleri boýunça garaýyşlarynyň, köplenç, golaý ýa-da gabat
gelýändigini aýratyn bellediler. Biziň döwletlerimiz birek-biregiň halkara
başlangyçlaryna we tekliplerine uly hormat bilen özara goldaw berýär, halkara
derejede gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmak üçin şeýle ugry dowam
etdirmegi maksadalaýyk hasaplaýarys diýip, söhbetdeşler aýtdylar.
Söwda-ykdysady gatnaşyklar türkmen-gazak
hyzmatdaşlygynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Bu ugurda hyzmatdaşlygy
giňeltmek babatda degişli çäreler görülýär. Şunuň bilen birlikde, söwda
gatnaşyklarynda ep-esli ulanylmaýan mümkinçilikleriň bardygy bellenildi. Haryt
dolanyşygyny 1 milliard amerikan dollaryna ýetirmek üçin bu mümkinçilikleri
ulanmak zerurdyr. Şunuň bilen baglylykda, Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly
Berdimuhamedowyň söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak boýunça teklip
eden anyk çäreleri içgin ara alnyp maslahatlaşyldy. Hususan-da, Türkmenistan
bilen Gazagystan Respublikasynyň arasynda haryt dolanyşygyny artdyrmak,
iberilýän harytlaryň sanawyny giňeltmek boýunça iş toparynyň işini
güýçlendirmek, Türkmen-gazak işewürler geňeşiniň birinji mejlisini geçirmek
barada gürrüň edildi.
Şeýle hem
iki döwletiň paýtagtlarynda Türkmenistanyň we Gazagystanyň söwda öýlerini açmak
mümkinçiligine seretmek, Türkmenistanyň Balkan welaýatynyň we Gazagystanyň
Mangistau oblastynyň serhedinde serhetýaka söwda merkezini döretmek meselesini
öwrenmäge girişmek teklip edildi.
Ulag
ulgamy duşuşygyň esasy meseleleriniň biri boldy. Bu ulgam döwletara
hyzmatdaşlygyň strategik tarapy boldy we şeýle bolmagynda-da galýar.
Bellenilişi ýaly, umumy tagallalar arkaly ýurtlaryň arasynda, şeýle hem
Ýewraziýa yklymynyň beýleki sebitleri bilen ýük we ýolagçy gatnawlary üçin
amatly şertler döredilýär. Şunuň bilen baglylykda, Gazagystan — Türkmenistan —
Eýran transkontinental demir ýol gatnawynyň mümkinçiliklerini hemmetaraplaýyn
peýdalanmak boýunça utgaşdyrylan çäreleri dowam etdirmegiň örän möhüm bolup
durýandygy bellenildi. Şunuň bilen birlikde, gadymy Beýik Ýüpek ýolunyň ugry
boýunça Pars aýlagynyň portlaryna çykmak bilen, Hytaý — Gazagystan —
Türkmenistan — Eýran ulag geçelgesini döretmegiň netijelidigi nygtaldy.
Söhbetdeşler Türkmenbaşy we Aktau portlarynyň arasynda gatnawlary
işjeňleşdirmegiň maksadalaýyk boljakdygyny-da nygtadylar.
Energetika
ulgamy döwletara hyzmatdaşlygyň strategik ähmiýetli ugurlarynyň biri bolup durýar.
Bu ulgamda hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň mümkinçilikleri barada pikir
alyşmalaryň çäklerinde Türkmenistanyň Gazagystana türkmen tebigy gazyny ibermek
boýunça ikitaraplaýyn gepleşikleri işjeňleşdirmäge taýýardygy tassyklanyldy. Şu
maksat bilen, ýakyn wagtda iki ýurduň ugurdaş ministrlikleriniň,
kompaniýalarynyň arasynda duşuşyklary guramagyň maksadalaýyk boljakdygy
bellenildi.
Duşuşygyň
dowamynda söhbetdeşler elektroenergetika babatda hyzmatdaşlygy giňeltmek üçin
hem gowy mümkinçilikleriň bardygyny aýtdylar. Şunuň bilen baglylykda, türkmen
halkynyň Milli Lideri Prezident Kasym-Žomart Tokaýewe şu gün Türkmenistanyň
Baştutanynyň Balkan welaýatynda kuwwaty 1574 megawat bolan täze elektrik
stansiýasynyň gurluşygyna badalga berendigini habar berdi. Täze desga Hazar
deňziniň kenarynda, türkmen-gazagystan serhedinden, takmynan, 250 kilometrlikde
gurlar we ol Gazagystana türkmen elektrik energiýasyny ibermek üçin goşmaça
mümkinçilik berer diýip, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly
Berdimuhamedow aýtdy.
Medeni-ynsanperwer
hyzmatdaşlyk ikitaraplaýyn gatnaşyklarda aýratyn orun eýeleýär. Taryhymyzyň,
däp-dessurlarymyzyň, dilimiziň we ruhy gymmatlyklarymyzyň umumylygy bu
gatnaşyklaryň berk binýadyny döredýär. Bellenilişi ýaly, medeniýet we sungat
ulgamynyň wekilleri Türkmenistanda hem-de Gazagystanda geçirilýän halkara
çärelere yzygiderli gatnaşýarlar, Medeniýet we kino günleri, bilelikdäki
konsertler, maslahatlar, sergiler, festiwallar geçirilýär. Bularyň ählisi iki
dostlukly halkyň ýakynlaşmagyna, köptaraply medeni gatnaşyklaryň
pugtalandyrylmagyna ýardam edýär.
Gahryman
Arkadagymyz geçen gezekki Medeniýet günlerinden bäri köp wagtyň geçendigini
belläp, 2024-nji ýylda Gazagystanda Türkmenistanyň Medeniýet günlerini
geçirmegi teklip etdi. Mümkinçilikden peýdalanyp, türkmen halkynyň Milli Lideri
Astana şäherinde türkmeniň beýik akyldar şahyry Magtymguly Pyragynyň heýkelini
oturtmak baradaky başlangyjy üçin goňşy döwletiň Baştutanyna minnetdarlyk
bildirdi. Şunuň bilen birlikde, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy
Gurbanguly Berdimuhamedow Prezident Kasym-Žomart Tokaýewe täze gurulýan
Magtymguly Pyragy medeni-seýilgäh toplumynda gazak halkynyň pelsepeçi alymy we
beýik akyldar şahyry Abaý Kunanbaý oglunyň heýkeliniň oturdyljakdygyny habar
berdi. Şunuň bilen baglylykda, iki ýurduň görnükli şahsyýetlerine bagyşlanan
bilelikdäki çäreleri geçirmek teklip edildi.
Milli
Liderimiz bu baradaky gürrüňi dowam edip, geljek ýyl beýik türkmen şahyry,
Gündogaryň akyldary Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllyk ýubileýiniň
baýram ediljekdigini belledi. Türki medeniýetiň halkara guramasy bolan
TÜRKSOÝ-nyň çäklerinde 2024-nji ýyl «Türki dünýäniň beýik şahyry we akyldary
Magtymguly Pyragy ýyly» diýlip yglan edildi. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzda
we daşary döwletlerde duşuşyklar, forumlar, şol sanda bu guramanyň
gatnaşmagynda çäreler geçiriler diýip, türkmen halkynyň Milli Lideri aýtdy we
gazagystanly dostlarymyzy bu çärelere işjeň gatnaşmaga çagyrdy.
Türkmenistanyň
Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Prezident Kasym-Žomart
Tokaýewe döwletara gatnaşyklary ösdürmäge goşýan şahsy goşandy üçin
minnetdarlyk bildirdi we oňa berk jan saglyk, bagtyýarlyk, döwlet işinde
üstünlikleri, Gazagystanyň doganlyk halkyna bolsa parahatçylyk, gülläp ösüş
arzuw etdi. Şeýle hem Gahryman Arkadagymyz däbe öwrülen doganlyk
gatnaşyklarynyň taraplaryň bilelikdäki tagallalary arkaly iki ýurduň we olaryň
halklarynyň bähbidine özara bähbitli hyzmatdaşlyk ruhunda geljekde-de depginli
ösdüriljekdigine ynam bildirdi.
Duşuşygyň
ahyrynda türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedow we Prezident
Kasym-Žomart Tokaýew Türki Döwletleriň Guramasynyň döwlet Baştutanlarynyň
sammitiniň çäklerindäki şu duşuşygyň Türkmenistan bilen Gazagystan
Respublikasynyň hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de ösdürmegiň ýolunda ýene-de bir
möhüm tapgyr boljakdygyna, sebit we ählumumy derejede ynanyşmagy, özara
düşünişmegi pugtalandyrmak işine saldamly goşant goşjakdygyna ynam bildirdiler.
Soňra
Gahryman Arkadagymyz Türki Döwletleriň Guramasynyň döwlet Baştutanlarynyň
10-njy ýubileý sammitine gatnaşdy.
Ýokary
derejeli duşuşygyň öňüsyrasynda Türki Döwletleriň Guramasyna gatnaşyjy
ýurtlaryň wekiliýetleriniň ýolbaşçylary bilelikde resmi surata düşdüler.
Prezident
Kasym-Žomart Tokaýew belent mertebeli myhmanlary ýene-de bir gezek tüýs
ýürekden mübärekledi we olara şu sammite gatnaşýandyklary üçin hoşallyk
bildirdi. Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşi häzirki wagtda doly
derejeli halkara gurama öwrüldi diýip, Gazagystanyň Baştutany aýtdy we
gatnaşyjy döwletleriň tutuş türki dünýäniň umumy gymmatlyklaryna
ygrarlydyklaryny görkezendiklerine aýratyn ünsi çekdi. Şunuň bilen birlikde,
häzirki döwürde esasy maksadyň özara ynanyşmaga we doganlyga esaslanýan
jebisligi saklamakdan hem-de ony geljek nesillere ýetirmekden ybaratdygy
nygtaldy. Türki dünýä dünýäniň iri döwletleri bilen deňhukukly esasda gatnaşyk
saklaýar. Beýleki döwletler indi guramanyň esasy düzgünleri bilen ylalaşýarlar.
Şunuň bilen baglylykda, türki halklaryň arasyndaky gatnaşyklary giňeltmegiň
wajypdygy barada aýdyldy.
Türkmen
halkynyň Milli Lideri sammite gatnaşyjylaryň öňünde çykyş edip, ilki bilen,
Prezident Kasym-Žomart Tokaýewe Türki Döwletleriň Guramasynyň şu günki ýokary
derejeli duşuşygyna gatnaşmaga çakylyk hem-de çäräniň ýokary derejede guralmagy
babatda döredilen amatly şertler we myhmansöýerlik üçin tüýs ýürekden
minnetdarlyk bildirdi. Gahryman Arkadagymyz şu sammitiň ýurtlarymyzyň
arasyndaky syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer gatnaşyklaryň
has-da ösmegine we bu ugurda täze wezipeleri kesgitlemäge ýardam berjekdigine
ynam bildirdi.
Bu gün
syýasy gatnaşyklar Türki Döwletleriň Guramasyna gatnaşýan ýurtlaryň arasynda
ýokary derejede alnyp barylýar. Biziň döwletlerimiz birek-birege özara goldaw
berip, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn formatlarda, şeýle hem Birleşen Milletler
Guramasynda we beýleki abraýly halkara düzümlerde netijeli özara hereketleri
amala aşyrýarlar. Şeýle ysnyşykly gatnaşyklar häzirki özboluşly zamanda möhüm
ähmiýete eýe bolýar diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy.
Mälim
bolşy ýaly, soňky döwürde halkara gatnaşyklar ulgamy öz ösüşiniň kyn döwrüni
başdan geçirýär. Dürli künjeklerde, şol sanda biziň ýurtlarymyza ýakyn
sebitlerde syýasy-strategik ýagdaýlar ýüze çykýar. Şunuň netijesinde, dünýä
jemgyýetçiligi dürli ählumumy wehimlerdir howplar bilen ýüzbe-ýüz bolýar.
Ählumumy parahatçylyk we howpsuzlyk ulgamyna oňaýsyz täsir edýän bu çylşyrymly
hadysalardan baş alyp çykmak üçin döwletleriň tagallalaryny birleşdirmekleri,
emele gelen syýasy ýagdaýlara oýlanyşykly baha bermekleri hem-de zerur bolan
çözgütleri kabul etmekleri wajyp hasaplanýar. Şu babatda türkmen halkynyň Milli
Lideri halkara hukuk kadalaryna, ilkinji nobatda, Birleşen Milletler Guramasynyň
Tertipnamasyna esaslanyp, ýüze çykýan howplara garşy göreşmegiň netijeli
gurallaryny döretmegiň, bilelikdäki hereketleri ýola goýmagyň, anyk
çemeleşmeleridir meýilnamalary işläp taýýarlamagyň zerurdygyny nygtady.
Şunuň
bilen baglylykda, Türkmenistan howpsuzlygyň bölünmezligi we bitewüligi baradaky
garaýyşlardan ugur almak bilen, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş
Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda Ählumumy howpsuzlyk strategiýasyny işläp
taýýarlamak baradaky başlangyç bilen çykyş etdi. Türkmen tarapy bu başlangyjyň
iş ýüzünde durmuşa geçirilmegi üçin üç ýörelgäni peýdalanmagy maksadalaýyk
hasaplaýar diýip, Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy.
Hususan-da, olar öňüni alyş diplomatiýasyny ulanmak, Bitaraplyk guralynyň
mümkinçiliklerinden doly peýdalanmak, ynanyşmaga esaslanýan dialog medeniýetini
dikeltmek bilen baglanyşyklydyr.
Biz
agzalan strategiýanyň özara düşünişmäge we hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny
pugtalandyrmaga, dünýä jemgyýetçiliginiň öňünde duran gaýragoýulmasyz
meseleleriň çözülmegine, galyberse-de, Durnukly ösüş maksatlaryny amala
aşyrmaga ýardam berjekdigine ynanýarys diýip, türkmen halkynyň Milli Lideri
aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, Türki Döwletleriň Guramasyna gatnaşýan ýurtlaryň
Türkmenistanyň Milletler Bileleşiginde öňe süren bu wajyp başlangyjyny iş
ýüzünde amala aşyrmakda goldaw berjekdiklerine ynam bildirildi.
Gatnaşyklaryň
halkara ölçegleri barada aýtmak bilen, Gahryman Arkadagymyz, Prezident Rejep
Taýyp Ärdoganyň belleýşi ýaly, adamzadyň taryhy urşuň utan ýeriniň ýokdugyny
tassyklaýar diýip nygtady. Atylan ok yza gaýtmaýar, ol çagamy ýa esgermi,
saýgaryp durmaýar. Şunuň bilen baglylykda, Bitarap Türkmenistanyň türk
Lideriniň ynsanperwer başlangyjyny goldamaga taýýardygy tassyklanyldy.
Şunuň
bilen birlikde, Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow halkara
guramalaryň çäklerinde özara hereketleri ulgamlaýyn esasda alyp barmak üçin
Türki Döwletleriň Guramasynyň ýurtlarynyň 2024-2025-nji ýyllar üçin
Hyzmatdaşlyk maksatnamasyny kabul etmegi teklip etdi.
Söwda-ykdysady
ugur babatda Türkmenistan Türki Döwletleriň Guramasynyň çäklerinde özara
gatnaşyklary has-da işjeňleşdirmegi maksadalaýyk hasaplaýar. Bu babatda
döwletlerimizi birleşdirýän ykdysady ugurlary görkezmek zerurdyr. Olar ulag,
energetika, söwda, önümçilik kooperasiýasy we beýleki pudaklary öz içine alýar.
Umuman, türki döwletleriň eýe bolan ykdysady mümkinçiliklerini döwrüň
talaplaryna laýyklykda doly derejede we netijeli işe girizmegi, dünýä ösüşiniň
esasy ugurlary bilen sazlaşykly alyp barmagy zerur hasaplaýarys diýip, Gahryman
Arkadagymyz nygtady.
Ulag we
logistika ulgamy döwletara gatnaşyklarda wajyp orun eýeleýär.
Häzirki
ählumumy durnuksyzlyk ýagdaýynda döwletlerimiziň arasynda we olaryň çäklerinden
daşarda giňden ýaýran hem-de döwrebap üstaşyr ulag, logistika ulgamyny döretmek
wezipesi esasy meseleleriň biri bolup durýar diýip, türkmen halkynyň Milli
Lideri sözüni dowam etdi. Bu ugurda Türkmenistan soňky ýyllarda Aziýa bilen
Ýewropany birleşdirýän birnäçe iri üpjünçilik ulgamynyň taslamalaryny öňe
sürdi. Olara Türki Döwletleriň Guramasyna girýän ýurtlar hem işjeň
gatnaşýarlar.
Hususan-da,
2017-nji ýylda Aşgabatda gol çekilen degişli ylalaşyga laýyklykda, Owganystan —
Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe ugry boýunça ulag geçelgesiniň
döredilendigi bellenildi. Häzirki wagtda bu ulag ýoluny doly güýjünde işe
girizmek babatda tagalla edilýär. Şeýle hem 2019-njy ýylyň mart aýynda
Türkmenistanyň başlangyjy bilen Hazar deňzi — Gara deňiz ulag geçelgesi
döredildi we degişli köptaraplaýyn resminama gol çekildi. Mundan başga-da,
Gyrgyzystan — Özbegistan — Türkmenistan ugry boýunça Hazar deňzine çykjak,
soňra bolsa Azerbaýjana we Türkiýä uzajak ulag geçelgesini döretmek babatda hem
işler alnyp barylýar.
Diňe
ýokarda görkezilen käbir mysallar türki döwletleriň gatnaşmagynda döredilýän
Hazarüsti ulag geçelgeleriniň zerurlygyny we netijeliligini aýdyň görkezýär
diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy hem-de üstaşyr ulag gatnawlaryny
işjeňleşdirmek üçin Türkmenistanyň logistika hem-de üpjünçilik ulgamynyň
mümkinçiliklerini ulanmagy teklip etdi.
Ýene bir
möhüm ugur hökmünde energetika ulgamy görkezildi. Nygtalyşy ýaly, Türkmenistan
baý nebit-gaz gorlaryna eýe bolmak bilen, energiýa serişdeleriniň dünýä
bazaryna ygtybarly we howpsuz ýagdaýda iberilmegi baradaky syýasaty alyp
barýar. Ylaýta-da, türkmen tebigy gazynyň we elektrik energiýasynyň goňşy
ýurtlara, sebitiň döwletlerine iberilmegi babatda işler amala aşyrylýar. Bu
ugurda Türki Döwletleriň Guramasynyň düzümine girýän ýurtlar bilen ysnyşykly
gatnaşyklar alnyp barylýar. Häzirki wagtda Türkmenistan goňşy we doganlyk
ýurtlar bolan Özbegistana, Azerbaýjana öz tebigy gazyny iberýär diýip, Halk
Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow belledi.
Türkmen
halkynyň Milli Lideri türkmen tebigy gazyny Hazar deňziniň üsti bilen
Azerbaýjana, Türkiýä we geljekde dünýä bazarlaryna çykarmak üçin
mümkinçilikleriň bardygyny aýdyp, bu babatda ýakyn wagtda doganlyk ýurtlar
bilen ähli zerur bolan meseleleriň çözülip, degişli işleriň amala
aşyryljakdygyna ynam bildirdi.
Gahryman Arkadagymyz elektrik energetikasy
barada durup geçip, bu gün Türkmenistanyň goňşy doganlyk ýurtlar bolan
Özbegistana we Gyrgyzystana öz elektrik energiýasyny iberýändigini belledi. Biz
öňümizdäki döwürde elektrik energiýasyny Hazar deňziniň üsti bilen doganlyk
Azerbaýjana, Türkiýä hem iberip bileris. Hut şu günüň özünde Hazar deňziniň
türkmen kenarynda, Türkmenbaşy şäheriniň ýanynda kuwwaty 1574 megawat bolan
täze, döwrebap elektrik stansiýasynyň düýbi tutuldy diýip, Halk Maslahatynyň
Başlygy aýtdy.
Durmuşa geçirilýän bilelikdäki işleri
güýçlendirmek we hukuk taýdan berkitmek maksady bilen, Türki Döwletleriň
Guramasynyň düzümine gatnaşýan ýurtlar tarapyndan energetika pudagynda
hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça “Ýol kartasynyň” taýýarlanylmagyny maksadalaýyk
hasaplaýaryn diýip, Gahryman Arkadagymyz nygtady.
Medeni-ynsanperwer
gatnaşyklar meselesine aýratyn üns berildi. Taryhy, medeniýeti, dili we
däp-dessurlary birmeňzeş bolan türki döwletleriň arasyndaky medeni-ynsanperwer
gatnaşyklar köpugurly hyzmatdaşlygyň gün tertibinde möhüm orun eýeleýär. Bu
ulgamda amala aşyrylýan özara ysnyşykly hereketler dost-doganlygyň,
birek-birege hormat goýmagyň, özara ynanyşmagyň, goldaw bermegiň esasynda
ulgamlaýyn ösdürilýär. Medeniýet, sungat, ylym-bilim we sport babatda
hyzmatdaşlygyň berkidilmegi netijesinde ýurtlarymyzyňdyr halklarymyzyň özara
ýakynlaşmagyna oňyn şertler döredilýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen
halkynyň Milli Lideri ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn medeni çäreleri
ýygy-ýygydan geçirmegi, hususan-da, Türki döwletleriň bilelikdäki Medeniýet
gününi guramagy teklip etdi.
Şol bir
wagtda, Türki halklaryň medeniýetiň halkara guramasy bolan TÜRKSOÝ-nyň
çäklerinde gatnaşyklarymyz ýokary derejede dowam etdirilýär diýip, Gahryman
Arkadagymyz kanagatlanma bilen belledi we TÜRKSOÝ-nyň medeni-ynsanperwer ugurda
möhüm işleri alyp barýandygyny nygtamak bilen, onuň çäklerinde bilelikde
geçirilýän çäreleriň giňeldilmegini maksadalaýyk hasaplaýandygyny aýtdy. Şunuň
bilen baglylykda, 2024-nji ýylda belleniljek meşhur türkmen nusgawy şahyry
Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllyk ýubileýi hem-de Türkmenistanyň gadymy Änew
şäheriniň «Türki dünýäniň medeni paýtagty» diýlip yglan edilmegi mynasybetli
halkara derejede birnäçe çäreleri geçirmegi meýilleşdirýäris. Biz bu ugurda
halkara hyzmatdaşlyga, hususan-da, türki halklar bilen bilelikdäki işleriň
durmuşa geçirilmegine uly ähmiýet berýäris diýip, Gahryman Arkadagymyz nygtady.
Mümkinçilikden peýdalanyp, türkmen halkynyň Milli Lideri ýokary derejedäki
duşuşyga gatnaşýanlary öňümizdäki ýyl geçiriljek dabaralara gatnaşmaga çagyrdy.
Şunuň
bilen birlikde, ylym-bilim, saglygy goraýyş, sport we beýleki ugurlarda amala
aşyrylýan işleri has-da berkitmegiň maksadalaýykdygy nygtaldy. Hususan-da,
ylmy-barlag institutlarynyň, ýokary okuw mekdepleriniň, öňdebaryjy ylmy
merkezleriň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmek teklip edildi.
Çykyşynyň
ahyrynda Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow şu günki sammitiň örän
ähmiýetli waka bolmak bilen, türki dilli döwletleriň özara gatnaşyklaryny
mundan beýläk-de ösdürmäge itergi berjekdigine berk ynam bildirdi we hemmelere
ýokary jogapkärli döwlet işlerinde uly üstünlikleri, doganlyk halklara bolsa
abadançylyk, gülläp ösüş arzuw etdi.
Şeýle hem
sammitde guramanyň häzirki başlygy Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat
Mirziýoýew, Azerbaýjanyň Prezidenti Ilham Aliýew, Gyrgyz Respublikasynyň
Prezidenti Sadyr Žaparow, Türkiýäniň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdogan,
Wengriýanyň Premýer-ministri Wiktor Orban, Türki Döwletleriň Guramasynyň Baş
sekretary Kubanyçbek Omuraliýew çykyş etdiler.
Ýokary
derejeli duşuşyga gatnaşyjylar ähli ulgamlarda hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň
hem-de guramanyň abraýyny ýokarlandyrmak üçin tagalla etmegiň zerurdygyny
bellediler. Türki Döwletleriň Guramasyna gatnaşyjy ýurtlarda telekeçileri
goldamaga gönükdirilen Türki maýa goýum gaznasyny döretmegi öňe sürlen esasy
başlangyçlaryň hatarynda görkezmek bolar. Şeýle hem logistikany we ulag
gatnawlaryny ösdürmäge, täze ugurlary giňeltmäge uly üns berler.
Sammitiň
barşynda bu düzümde başlyklyk etmek Gazagystana geçirildi.
Prezident
Kasym-Žomart Tokaýew jemleýji sözünde Gazagystan Respublikasynyň guramada
başlyklyk etmeginiň “Türki döwür” ýa-da “Turktime” şygary astynda geçjekdigini
belledi. Munuň özi ileri tutulýan ugurlaryň sekizisini: däpler (Traditions),
unifikasiýa (Unification), reformalar (Reforms), bilim (Knowledge), ynam
(Trust), maýa goýumlar (Investments), mediasiýa (Mediation) we energiýa
(Energy) ýaly ugurlary şöhlelendirýär. Goňşy döwletiň Baştutany öz çykyşynda
şol ugurlaryň her biri barada jikme-jik durup geçdi. Sammitiň netijeleri
boýunça guramanyň öňünde täze maksatlar we wezipeler goýuldy.
Gazagystan
Respublikasyna iş saparynyň maksatnamasy tamamlanandan soňra, Gahryman
Arkadagymyz Astananyň Nursultan Nazarbaýew adyndaky Halkara howa menziline
ugrady. Bu ýerde türkmen halkynyň Milli Liderini Gazagystanyň Premýer-ministri
Alihan Smailow we doganlyk ýurduň beýleki resmi adamlary ugratdylar.
Aşgabadyň
Halkara howa menziline gelende, Gahryman Arkadagymyzy resmi adamlar
garşyladylar.
Bu ýerde
türkmen halkynyň Milli Lideri Gazagystan Respublikasynyň Türkmenistandaky
Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi bilen söhbetdeş boldy. Diplomat
Gahryman Arkadagymyzy iş saparynyň üstünlikli geçmegi bilen tüýs ýürekden
gutlady. Bellenilişi ýaly, Milli Liderimiziň bu gezekki sapary iki doganlyk
ýurtlaryň arasyndaky dürli ugurlar boýunça yzygiderli ösdürilýän hyzmatdaşlygyň
pugtalandyrylmagynda täze tapgyr boldy.
Türkmenistanyň
Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Türki Döwletleriň
Guramasynyň döwlet Baştutanlarynyň 10-njy sammitiniň türki dünýäniň ýurtlarynyň
dost-doganlyk gatnaşyklarynyň berkidilmeginde nobatdaky ädime öwrülendigini
belledi. Gahryman Arkadagymyz sammitiň dowamynda öňe sürlen başlangyçlary iş
ýüzünde amala aşyrmakda Türkmenistanyň mundan beýläk-de goldaw berjekdigini
nygtady. Bellenilişi ýaly, sammitde kabul edilen çözgütler türki döwletleriň
ykdysady mümkinçiliklerini doly derejede peýdalanmak babatda uly ähmiýete
eýedir.
Söhbetdeşligiň
ahyrynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň
Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow türkmen-gazak hyzmatdaşlygynyň mundan
beýläk-de giňeldiljekdigine ynam bildirdi.
Çeşme: Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentligi
Okamak