Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 14-nji iýulynda geçirilen mejlisinde Türkmenistanda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberini ýokarlandyrmak hakynda hormatly Prezidentimiziň gol çeken Permanyna laýyklykda, geljekki ýylyň 1-nji ýanwaryndan başlap, ilatyň aýlyk pul girdejilerini 10 göterim ýokarlandyrmak, şunuň bilen birlikde, ony edaralaryň, kärhanalaryň we guramalaryň gurluşyny kämilleşdirmegiň, önümçilik kuwwatlyklaryndan peýdalanmagyň netijeliligini we işgärleriň zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmagyň hem-de peýdalanylmaýan içerki mümkinçilikleri ulanmagyň hasabyna üpjün etmek bellenildi. Şunda işgärleriň zähmet öndürijiliginiň bu girdeji çeşmesini ýokarlandyrmagyň bir ugry hökmünde kesgitlenmegi ýurtda alnyp barylýan durmuş syýasatynyň işjeň häsiýetinden habar berýär. Önümçiligi höweslendirmek we ilatyň girdejilerini artdyrmak arkaly maşgalalaryň maddy-hal-ýagdaýyny gowulandyrmak hem-de jemgyýetiň işleýän agzalarynyň maddy garaşsyzlygyny gazanmak Galkynyşly zamanamyzyň ykdysady strategiýasynda ileri tutulýan ugurlaryň biri bolup, ol özara baglanyşykly ykdysady we durmuş ulgamlarynyň sazlaşykly ösdürilýändigini görkezýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri uly rowaçlyklara beslenýär. «Galkynyş» düşünjesi mazmuny boýunça ösmek arkaly güýçli derejede ýokary galyşy aňladýar. Galkynmak üçin, ösmek üçin, ösüşde täze menzilleri nazarlamak üçin ilatyň zähmete ukyply böleginiň döredijilik güýjüni ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň artmagyna gönükdirmek zerur şertleriň biridir.

Häzirki wagtda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň orta we uzak möhletli maksatnamalary işlenip taýýarlanylanda, syýasy, ykdysady, durmuş we medeni-ynsanperwer çygyrlarda ýokary göterilişi üpjün edýän görkezijilerden ugur alynmagy hem kanunalaýyk ýagdaý. Bu maksatnamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegi bolsa milletiň aň-paýhas mümkinçiliklerini ulanmaga we ýokary tehnologiýaly önümçilikleriň giňden ýaýramagyna esaslanýan innowasion ösüşiň üpjün edilmegini şertlendirýär.

Bäsdeşlige ukyplylygy ýokarlandyrmak bilen bagly ugurda üstünlik gazanan ýurtlaryň durmuş-ykdysady ösüşiniň nusgalary seljerilende, onuň ykdysadyýeti innowasion tehnologiýalary döretmäge, täze önümleri çalt we netijeli özleşdirmäge, şeýle-de täze önümleridir hyzmatlary barha artýan isleglere uýgunlaşdyrmaga ukyply bolan döwletlere başardýandygy äşgär bolýar. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022-2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» 7bilimlere, innowasiýalara we ösen jemgyýete daýanýan, ykdysady, durmuş we ekologiýa taýdan amatly tehnologiýalary özünde jemleýän ykdysadyýetiň pudaklaýyn ösüşini dowam etdirmegiň esasy maksatlaryň hatarynda kesgitlenmegi ýurdumyzyň şu günki we geljekki ösüşleriniň geriminiň giňliginden habar berýär.

Milli ykdysadyýetiň innowasion ösüşini üpjün etmekde maýa goýumlara wajyp ornuň degişlidigini nazara alsak, soňky birnäçe ýylyň dowamynda her ýyl üçin maýa goýum maksatnamasynyň kabul edilmegi onuň ýokary ykdysady we durmuş netijeliligini görkezýär. Şeýle çemeleşme döwrüň talaby bolup, ol işjeň maýa goýum syýasatyny alyp barmak arkaly bäsdeşlige ukyply, dünýäniň iň ösen tehnikalary we tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrylan, innowasiýalary özünde jemleýän ýokary ykdysady netijeli ulgamy döretmäge we ösdürmäge mümkinçilik berýändigi bilen ähmiýetlidir. «Türkmenistanyň 2023-nji ýyl üçin maýa goýum Maksatnamasy» hem, beýleki ýyllarda bolşy ýaly, pudaklaýyn we düzümleýin özgertmeleri amala aşyrmaga ýardam berýär. Şu ýyl ykdysadyýete maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna 37 milliard 400 million manat möçberde düýpli maýa goýumlaryň goýulmagyna garaşylýar. Şunda ýurdumyz boýunça maýa goýumlaryň umumy möçberiniň 55,6 göterimini önümçilik desgalarynyň gurluşygyna gönükdirmek meýilleşdirilýär. Maýa goýum maksatnamasynda goşulan gymmaty ýokary pudaklaryň ösdürilmegine uly ähmiýet berilýär. Alynýan girdeji diňe bir pul görnüşinde bolman, bilimi, ylmy, medeniýeti, saglyk ulgamyny ösdürmek arkaly adam maýasynyň hiliniň ýokarlanmagyna-da getirer. Munuň özi ýurdumyzyň önümçilik kuwwatynyň mundan beýläk-de artjakdygyny, netijede, birnäçe müň täze iş orunlarynyň dörediljekdigini aňladýar. Eger-de ilatyň ýaşaýyş derejesiniň hut şu görkezijä baglydygyny nazara alsak, onda iş bilen üpjünçiligiň her bir jemgyýet üçin örän wajyp durmuş we ykdysady meseleleriň biri bolup durýandygyny görmek bolýar.

Täze önümçilik kärhanalary barada söz açylanda, gürrüň hökmany suratda iş üpjünçiligi bilen bagly meselelere syrygýar. Işleýäniň sany näçe köp bolsa, öndürilýän jemi içerki önümiň möçberi, şeýle-de öz-özüni girdeji bilen üpjün edýän maşgalalaryň sany şonça-da ýokarydyr. Bu, öz gezeginde, ýurtda amala aşyrylýan  maýa goýum syýasatynyň oňyn netijelerinden habar berýär.

Aslynda, iş bilen üpjünçilik zähmet-durmuş gatnaşyklarynda esasy orny eýeleýär. Şunuň bilen baglylykda, ol diňe bir ykdysady ösüşi üpjün etmegiň hem-de onuň durnuklylygyny saklamagyň baş şerti bolmak bilen çäklenmän, adam maýasyny kemala getirmegiň we ösdürmegiň, ilatyň ýaşaýyş derejesini ýokarlandyrmagyň hem esaslaryny düzýär. Has takygy, ösüşiň innowasion nusgasynda adam maýasy, onuň düzümi, hili, işjeňligi, şeýle-de bilim we işgärleri taýýarlamak, saglygy goraýyş ulgamlary ösüşiň binýatlaýyn we ulgam emele getiriji serişdesi bolup durýar.

Innowasion ösüşiň nusgasy milli ykdysadyýetiň çig mal ugurly ösüşinden düýpli tapawutlanmak bilen, ýurduň ykdysady kuwwatyny artdyrmakda uly mümkinçilikleri özünde jemleýär. Bu ugur, ilkinji nobatda, ykdysady, durmuş we jemgyýetçilik gatnaşyklarynyň ähli çygyrlarynda innowasion öňegidişligi amala aşyrmak üçin zerur bolan köptaraply adam bilimleriniň we başarnyklarynyň netijeli ulanylmagyna daýanýar. Şunda inkär edip bolmaýan bir kanunalaýyklyk ýüze çykýar: işgärleriň zähmet öndürijiliginiň derejesi olaryň hünär başarnygyna baglydyr. Şol sebäpli zähmet haklaryny iş öndürijiliginiň hasabyna ýokarlandyrmak diýlende, gürrüň biri-birini şertlendirýän hem-de özara baglanyşykly şu möhüm ugurlaryň sazlaşykly ösüşini gazanmak barada gidýär.

Häzirki döwürde ýurdumyzda hereket edýän maksatnamalaryň ählisinde adam maýasyny ösdürmäge niýetlenen maliýe serişdeleriniň göz öňünde tutulmagyny, ilkinji nobatda, onuň zähmet bazarynda işçi güýjüniň hiliniň, bäsleşige ukyplylygynyň ýokarlanmagyny üpjün edýän şert bolup durýandygy bilen düşündirip bolar. Bu ýagdaý maliýe serişdelerini ykdysadyýetiň ileri tutulýan ugurlaryna gönükdirmek işiniň jemgyýetçilik ösüşi nukdaýnazaryndan ykdysady we durmuş taýdan bähbitlidiginiň ýene-de bir subutnamasydyr.

Milli ykdysadyýetiň depginli ösüşi onuň durnuklylygyndan habar bermek bilen, geljekde oňyn häsiýete eýe boljakdygynyň hem görkezijisidir. Bu möhüm görkeziji, öz gezeginde, zähmet potensialynyň ulanylyşynyň netijeliliginiň we hiliniň artmagyna, şeýle hem ilatyň ähli toparlarynyň ýaşaýyş derejesiniň ýokarlanmagyna öz göni täsirini ýetirýändigi bilen ähmiýetlidir. Ýurdumyzda ýylyň-ýylyna täze iş orunlarynyň döredilmegi, ilatyň pul girdejileriniň yzygiderli artmagy munuň şeýledigini aňryýany bilen subut edýär.

Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary, talyp we diňleýji haklary ilatyň girdejileriniň esasy çeşmelerini emele getirýär. Her birimiziň maddy hal-ýagdaýymyzyň gowulanmagyna göni täsirini ýetirýän bu görkezijiniň möçberiniň her ýylda 10 göterim artdyrylmagy berk ykdysady binýadyň döredilendigini aňladýar. Häzirki döwürde ilatyň girdejilerini ýokarlandyrmak babatda durmuşa geçirilýän özgertmeler geljekde bu ugurda amala aşyryljak işlerde, ilkinji nobatda, adam bähbitlerinden ugur alynjakdygyna ynamy pugtalandyrýar.

Zähmet – bu milli baýlygy döretmegiň esasy çeşmesi, işçi güýjüni döretmek ukyby. Çekilen zähmetiň hiline we mukdaryna görä hak tölenende, yzygiderli ýokarlandyrylanda, ol höweslendiriji wezipäni ýerine ýetirýär. Yhlasly, höwesli çemeleşilen işiň bolsa mydama bereket getirýändigi hemmä mälimdir.

Maýagözel BABAÝEWA,
Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak
ministrliginiň Zähmet gory we iş üpjünçilik müdirliginiň
 başlygynyň orunbasary, ykdysady ylymlaryň kandidaty.