25-nji awgustda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde şu ýylyň 7 aýynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşinde gazanylan netijelere seljerme berildi we öňde duran wezipeler kesgitlenildi. Ykdysady ösüşi häsiýetlendirýän makroykdysady görkezijileriň biri bolan jemi içerki önümiň şu döwürde 6,2 göterime deň bolmagy durnukly ösüşiň saklanylýandygyna şaýatlyk etmek bilen, milli ykdysadyýetiň mundan beýläk-de diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegine ýardam berjek täze resminamalaryň kabul edilmegi ösüşiň täze ugurlarynyň kesgitlenendigini görkezýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ykdysady ösüşinde gazanylýan netijeler Türkmenstanyň dünýäniň durnukly ösýän ýurdy hökmünde tutýan ornuny has-da pugtalandyrmaga mümkinçilik berýär. Durnuklylyk, ilkinji nobatda, tassyklanan döwlet maksatnamalarynyň esasynda üpjün edilip, hormatly Prezidentimiz tarapyndan amala aşyrylýan diwersifikasiýa syýasaty milli ykdysadyýetimiziň bäsleşige ukyplylygyny has-da artdyrmagyň netijeli ugurlarynyň biri bolup durýar.

Döwlet berkararlygyny mundan beýläk-de pugtalandyrmak wezipesinden ugur alyp, hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegi, adama gönükdirilen durmuş syýasatynyň alnyp barylmagy, ylym-bilim ulgamynda düýpli özgertmeleriň anala aşyrylmagy Türkmenistanyň makroykdysady görkezijileriniň ýokary derejesiniň üpjün edilmegine ýardam beren şertlerdir.

Durmuş ulgamyny nazarlaýan ykdysady ösüş, ilkinji nobatda, ilatyň ýaşaýyş hiliniň üpjün edilmegine ýardam berýär. Ýurduň durmuş taýdan ösen derejesini kesgitlemekde ulanylýan bu toplumlaýyn görkeziji durmuş ulgamynyň köpugurly ösdürilmeginiň netijesinde üpjün edilýär. Gurýan döwletiň gurply döwletdigini bu gün Türkmenistan bütin dünýä äşgär edýär. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe adam maýasynyň ösmegini şertlendirýän durmuş pudaklarynyň, ýagny ylym-bilim, saglyk, medeni we sport maksatly desgalaryň gurlup, halkymyzyň hyzmatyna berilmegi ýurdumyzyň beýleki pudaklarynda amala aşyrylýan iri özgertmeleriň tiz we ýokary hilli durmuşa geçirilmegine ýardam berýär.

Ylym-bilim durmuş syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolmagynda galýar. Onuň esasy aýratynlygy adam maýasynyň ösmegini we hemişe kämilleşmegini üpjün edýän gymmatlyk bolup durýandygy bilen baglanyşyklydyr. Şu ýylyň 1-nji senrýabrynda - Bilimler we talyp ýaşlar gününde Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň binalar toplumynyň, hemmeleriň guwanjyna we buýsanjyna öwrülen Arkadag şäherinde Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasynyň, Berdimuhamet Annaýew adyndaky mugallymçylyk orta hünär okuw mekdebiniň, Saçly Dursunowa adyndaky lukmançylyk orta hünär okuw mekdebiniň dabaraly açylyp ulanylmaga berilmegi bilen bagly taýýarlyk işleriniň geçirilmegi Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň adyna kybapdaş işleriň giň gerimde durmuşa geçirilýändigini, ýaşlar baradaky aladanyň hemişe üns merkezinde saklanylýandygyny görkezýär. Mundan başga-da, Hökümet mejlisinde Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň täze binalar toplumyny, Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň ýanynda goşmaça okuw binasyny, umumy ýaşaýyş jaýyny, şeýle hem sport desgasyny gurmak barada hormatly Prezidentimiziň gol çeken Kararlary ýokary okuw mekdepleriniň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak, okatmagyň öňdebaryjy usullaryny giňden ornaşdyrmak ugrunda uly tagallalaryň edilýändiginden nyşandyr.

Ýurduň ykdysady kuwwatyny mundan beýläk-de artdyrmak wezipesi hemişe ösüşiň täze ýollarynyň gözlenilmegini, däp bolan önümçilikleriň netijeliliginiň ýokarlandyrylmagyny talap edýär. Ykdysadyýetiň dürli pudaklary boýunça işlenip taýýarlanylýan konsepsiýalardyr maksatnamalar kesgitlenen ugurlarda tizleşdirilen ösüşi üpjün etmäge gönükdirilendir. Mejlisde “Türkmensitanyň halkara sergi işiniň 2024-2025-nji ýyllar üçin Konsepsiýasynyň”, “Syýahatçylyk pudagynda Türkmenistanyň halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň 2024-2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň” tasyklanylmagy milli ykdysadyýeti köpugurly ösdürmek ugrunda ädilen ynamly ädimleriň ýene-de biridir.

Aslynda, islendik konsepsiýa degişli ulgamyň ösüşiniň baş ugurlaryny kesgitleýär. Türkmenistanyň ykdysadyýetde, medeniýetde we durmuş ulgamlarynda gazananlaryny dünýä ýaýmak, hususan-da, telekeçileriň we ýerli haryt öndürijileriň önümleri bilen köpçüligi tanyşdyrmak guralýan halkara sergileriň esasy maksady bolup durýar. Daşary ykdysady işi üstünlikli amala aşyrmak üçin diňe bir eksporta niýetlenen ýa-da importy çalyşýan harytlaryň öndürilmegi ýeterlik bolman, eýsem, olary daşarky bazarlarda öňe sürmegiň usullarynyň dogry saýlanmagy hem möhüm şertleriň biridir. Munuň üçin daşary ýurtlarda özüniň oňyn netijelerini görkezen usullardan peýdalanmak, ýagny söwda sergilerini we hödürleniş çärelerini geçirmek, ýöriteleşdirilen simpoziumlary we amaly maslahatlary guramak, şeýle-de türkmen harytlaryny, hyzmatlaryny, intellektual eýeçiligi dünýä bazarlarynda öňe sürmek boýunça çäreleri geçirmek netijeliligi ýokary usullar hasaplanylýar. Häzirki sanly eýýamda maglumat üpjünçiligi ykdysadyýetde netijeliligi gazanmagyň gymmatly we ähmiýetli serişdeleriniň biridir. Bu jähetden, daşary ykdysady işi ösdürmek we onuň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin daşary söwda maglumatlar ulgamynyň ösdürilmegine uly ähmiýet berilýär. Mejlisde hormatly Prezidentimiziň söwda ulgamynda sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny mundan beýläk-de giňeltmek baradaky tabşyryklary halkara sergilerini guramakda, sergi işleriniň netijeliligini ýokarlandyrmakda sanly çözgütlere aýratyn ornuň degişlidiginiň, onuň söwda ulgamynyň aýrylmaz bölegi bolup durýandygynyň aýdyň subutnamasydyr.

Häzirki döwürde depginli ykdysady ösüşiň üpjün edilmegi, ilatyň maddy we medeni derejesiniň yokarlanmagy, ulag infrastrukturasynyň döwrebap derejede kämilleşdirilmegi, şeýle-de ýokary durmuş hiliniň gazanylmagy netijesinde ilatyň boş wagtynyň artmagy syýahatçylyk pudagynyň güýçli depginde ösdürilmegini şertlendirdi. Şunuň bilen birlikde, halkara gatnaşyklaryň geriminiň giňemegi Türkmenistanyň syýahatçylyk pudagynyň döwrebap görnüşler bilen baýlaşdyrylmagy üçin täze mümkinçilikleri açýar. Tejribeden belli bolşy ýaly, ykdysady taýdan ösen ýurtlaryň köpüsi öz ykdysady kuwwatyny syýahatçylyk işinden alynýan girdejileriň hasabyna gowulandyrýar. Ýurdumyzda köpugurly ösüş strategiýasynyň üstünlikli amala aşyrylmagy bu pudagyň ösdürilmegi üçin birnäçe amatly şertleri döretdi. Mejlisde “Syýahatçylyk pudagynda Türkmenistanyň halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň 2024-2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň” kabul edilmegi ýakyn geljekde syýahatçylyk pudagynyň milli ykdysadyýetimiziň girdejili çeşmesine öwrülmegine itergi berjekdigine şaýatlyk edýär.

Merw, Nusaý, Köneürgenç ýaly gadymy şäherler ýa-da Köytendag, Köwata ýaly tebigatyň täsinlikleri diňe ýurdumyzyň ýaşaýjylaryny özüne çekmän, eýsem, daşary ýurtly jahankeşdelerde hem uly gyzyklanma döredýär. Täze  maksatnamanyň daşary ýurtly myhmanlar üçin ýurdumyzyň özüne çekijiligini artdyrmaga, ýaşaýjylar üçin syýahat ugurlarynyň köpugurlylygyny üpjün etmäge, ýurda gelýän daşary ýurtly raýatlar üçin wiza düzgünini ýeňilleşdirmäge we syýahatçylyk pudagynyň kanunçylyk esaslaryny kämilleşdirmäge mümkinçilik bermegi ýurduň girdeji çeşmeleriniň artmagyna ýardam eder.

Şu ýylyň ýanwar-iýul aýlarynda oba hojalyk toplumynda 105,5 göterim ösüşiň gazanylmagy, şeýle-de özleşdirilen maýa goýumlaryň 140,6 göterime deň bolmagy bu pudagyň depginli ösüşinden habar berýär. Mejlisde bu pudagyň netijeliligini mundan beýläk-de ýokarlandyrmak maksady bilen, “Türkmenistanda 2024-nji ýylda bugdaýyň bol hasylyny öndürmek hakynda” Karara gol çekilmegi ykdysadyýetiň bu pudagynyň ösüşine döwlet tarapyndan goldaw bermekde täze tapgyra gadam basylandygyna şaýatlyk edýär. Ýurtda ösdürilip ýetişdirilýän bugdaýyň möçberi azyk howpsuzlygynyň esasy görkezijileriniň biridir. Onuň hasylynyň artdyrylmagy ykdysady özbaşdaklygymyzy pugtalandyrmagyň netijeli ýoly bolup, ýurdumyzda makroykdysady görkezijileriň gowulanmagynda öz beýanyny tapar.

Häzirki döwürde ýurdumyzda bazar gatnaşyklarynyň giňden ornaşdyrylmagy goşulan gymmatyň ýokary derejesi bilen tapawutlanýan bu pudakda düýpli özgertmeleriň amala aşyrylmagyny şertlendirdi. Bu özgertmeler oba hojalyk önümine, önümçilik serişdelerine we ýere bolan eýeçiligiň dürli görnüşlerine geçmek, telekeçiligi ösdürmek we oňa dürli maýadarlaryň serişdeleriniň çekilmegini üpjün etmek bilen baglanyşyklydyr. Tejribede bu özgertmeleriň aýratyn taraplaryna, ýagny eýeçiligi özgertmek, paýnamalaşdyrmak, bahany emele getirmek, ýokary tehnologiýalary ornaşdyrmak meselelerine ünsüň has-da güýçlenmegine getirdi. Şunda önümçilik kuwwatynyň rejeli ulanylmagyny berjaý etmek bilen baglanyşykly meseleler azyk üpjünçiligini mundan beýläk-de ýokarlandyrmagyň esasy şerti bolup çykyş edýär. Hususan-da, häzirki döwürde oba hojalyk maksatly ýörite ýer gaznasynyň döredilmegi we önüm öndürijilere ýer bölekleriniň 99 ýyla çenli möhlet bilen peýdalanmaga berilmegi, bir tarapdan, oba hojalyk önümçiligi üçin zerur bolan ýer serişdeleriniň netijeli we aýawly ulanylmagyna, beýleki tarapdan, önüm öndürijiniň ýere eýeçilik gözi bilen garamagyna, netijede, onuň yhlasly zähmet çekmegine mümkinçilik berýär. Ýere eýeçilik gözi bilen garamak daýhançylykda möhüm hasaplanýar.  

Köp derejede oba hojalyk önümçiliginiň howa şertlerine baglylygy, ýagny önümleriň we girdejileriň möwsümleýin häsiýeti oba hojalygyna hyzmat etmek üçin ýeňillikli maliýe-karz ulgamynyň döredilmegini talap edýär. Häzirki döwürde onüm öndürijilere oba hojalyk tehnikalaryny, gurallaryny we abzallaryny hem-de suw tygşytlaýjy tehnikalarydyr enjamlary satyn almak üçin, satyn alynýan serişdeleriň doly bahasynyň 70 göterimine çenli möçberde hem-de galan bölegi üçin bolsa aljak girdejilerini girew goýmak arkaly bank karzlarynyň berilmegi, şeýle-de önüm öndürijilere, daýhan birleşiklerine, oba hojalyk ylmy-barlag institutlaryna oba we suw hojalygynda ulanylýan ekskawatorlary hem-de buldozerleri satyn almak üçin ýyllyk 1 (bir) göterim bilen, olaryň ulanyş möhletinden ugur alyp, 10 ýyla çenli möhlete her ýyl deň paýlarda gaýtarmak şertinde ýeňillikli bank karzlarynyň berilmegi bu ugurda amatly şertleri döredýär.

Beýleki döwletleriň tejribesinden görnüşi ýaly, strategik ähmiýetli önümleri döwletiň satyn almagy ol ýa-da beýleki bazara gatnaşyjylara goldaw bermegiň has netijeli çäreleriniň biridir. Şunda döwlet esasy düzgünleşdiriji we satyn alyjy bolup durýar. Bu, öz gezeginde, bazara täsir etmegiň netijeli guraly bolup, ol importy çalyşýan strategiýany goldamaga mümkinçilik berýär. Şeýlelikde, döwletiň önümleri satyn almagy höweslendiriji häsiýetli gural bolup çykyş edýär.

Maksatnamada göz öňünde tutulan çäreleriň durmuşa geçirilmegi geljekde oba hojalyk ulgamynyň diňe bir durmuşa gönükdirilen, döwletiň azyk howpsuzlygyny üpjün edýän we sarp ediş isleglerini kanagatlandyrýan pudak bolman, eýsem, halkara zähmet bölünişigine goşulyşmaga, önümçilik kuwwatynyň mundan beýläk-de artdyrylmagy üçin zerur altyn pul serişdelerini we maýa goýumlary çekmäge ukyply düzüm bolmagyny üpjün etjekdigini uly ynam bilen aýdyp bolar.

Ýokarda durlup geçilen ugurlarda gazanylan ykdysady we durmuş ähmiýetli ösüşler Galkynyşa hormatly Prezidentimiz tarapyndan alnyp barylýan köpugurly döwlet syýasatynyň öz oňyn netijelerini berýändigini, şonuň bilen birlikde, halkymyzyň bagtyýar hem-de bolelin ýaşaýşynyň üpjün edilýändigini nobatdaky gezek subut edýär. 

Maýagözel BABAÝEWA,
Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak
ministrliginiň Zähmet gory we iş üpjünçilik müdirliginiň
 başlygynyň orunbasary, ykdysady ylymlaryň kandidaty.